محرک‌ عاطفی چیست؟

داستان رز و جک:

عصر یک روز آفتابی و گرم، رز به خانه بر می‌گردد. خانه ریخت و پاش است. جک تمام روز با بچه ها در خانه بوده. انتظار رز این بود که جک حداقل خانه را مرتب می کرد یا برای بچه ها غذا درست می کرد.

رز عصبانی است پس سلام نکرده و با فریاد می گوید: چرا تو انتظار داری که همه کارها رو فقط من انجام بدم! چرا نمی تونی تو هم یه کاری بکنی توی این خونه! اینجا خونه تو هم هست!

از سوی دیگر، جک احساس می کند که حتی در خانه خودش هم حق استراحت ندارد و انگار کارهای دیگری که او انجام می دهد، خوب نیستند و به چشم رز نمی آیند. آن‌ها تا پایان شب در سکوت و قهر می‌مانند و هر دو احساس تنهایی و طرد شدن و نادیده گرفته شدن می‌کنند.

به نظر شما چطور موقعیتی ساده مثل یک خانه به هم ریخته و نامرتب، تبدیل به یک جنگ خاموش می شود؟

در مورد رز، آیا خانه به هم ریخته مقصر بود؟

نه! اما به هم ریختگی خانه، برای رز محرک عاطفی یا فعال ساز بود تا او را با این پیش فرض که جک به نیازهای او توجه نمی کند به خاطرات گذشته اش پرتاپ کند و درد درک نشدن و عدم تایید و توجه به نیازهای او در دوران کودکی اش را زنده کند. و همین درد بود که باعث شد تا واکنش او به موقعیت، بیشتر از آن چیزی باشد که اقتضا می کرد.

یکی از قوی‌ترین راه‌هایی که می‌توانید سلامت روان و رابطه خود را بهبود بخشید، شناسایی محرک‌های عاطفی و تلاش برای مدیریت آنها است.  محرک آن چیزی است که یک خاطره، احساس یا موقعیت دردناک را بیدار می کند. افرادی که ترومایی را تجربه کرده اند به ویژه در برابر این محرک ها آسیب پذیرتر هستند. اگر می خواهید در مورد محرک های عاطفی بیشتر بدانید، محرک های بالقوه تان را شناسایی کنید، به بهترین شکل آنها را مدیریت کنید و برای مدیریت پاسخ های خود اقداماتی پیشگیرانه در نظر بگیرید به خواندن این مقاله ادامه دهید و زندگی و رابطه شادتر و سالم تری برای خود بسازید.

درین مقاله می خوانید:

•   تعریف و ماهیت محرک‌ عاطفی چیست؟
• تأثیر روابط گذشته ی ما بر روابط امروز چیست؟
• رایج ترین محرک های عاطفی کدامند؟
• چگونه می توانم محرک های عاطفی خود را شناسایی کنم؟
• برای غلبه بر محرک های عاطفی خود چه کاری می توانم انجام دهم؟
•  

تعریف و ماهیت محرک‌ عاطفی

محرک های عاطفی نقطه های داغ بالقوه ای هستند که می توانند باعث شوند شما از نظر عاطفی به شدت برانگیخته شوید. محرک‌های عاطفی اغلب به دوران کودکی شما مرتبط هستند و می‌توانند از ناامنی‌ها یا زمان‌هایی که دیگران در گذشته به شما آسیب رسانده‌اند، ایجاد شوند و بر نحوه واکنش امروز شما تأثیر بگذارند.

مشکلی که محرک های عاطفی ایجاد می کنند این است که نمی گذارند شما با خودتان و دیگران، مخصوصن شریک زندگی تان در صلح باشید یا با آرامش به چیزی که شما را آزار می دهد، واکنش نشان دهید.

اغلب، دیگران و حتی خود شما از محرک های عاطفی تان آگاه نیستید، پس به احتمال زیاد، دیگران ممکن است احساس کنند رفتار شما بدون هشدار تغییر می کند و آن رفتار حتی خودتان را هم گیج کند. پاسخ(رفتار) شما به یک محرک عاطفی نه تنها می تواند برای آنها نگران کننده باشد، بلکه ممکن است فکر کنند شما فقط می خواهید بدون دلیل و بی منطق دعوا کنید. به همین دلیل است که محرک های عاطفی مدیریت نشده یا درمان نشده می توانند باعث شکست در روابط باشند.

محرک های عاطفی می توانند باعث شوند افراد به روش های مختلف پاسخ(رفتار) نشان دهند. برخی از پاسخ‌ها می‌تواند شامل: فریاد زدن، بی رحم شدن، قهر کردن، گریه کردن، سرزنش کردن، کتک زدن یا شکستن چیزها، … باشد.

هدف اصلی هر کس باید پذیرفتن و دوست داشتن خودش باشد تا بتواند از گذشته شفا یابد، اما بسیاری از ما ابزار مناسبی نداریم.

برای تشخیص محرک های فعال سازی که باعث برانگیختگی شدید عاطفی شما می شوند لازم است مدتی زمان بگذارید تا تشخیص دهید چه چیزهایی ممکن است باعث شوند شما در احساسات منفی غرق شوید یا باعث ایجاد یک رفتار (واکنش عاطفی) منفی شوند. محرک می تواند هر چیزی باشد. از بعضی افراد، مکان ها و موقعیت ها گرفته تا رویدادها، خاطرات و افکار خاص یا حتی یک بوی خاص، یک نگاه، یک لحن صدا یا یک رفتار به ظاهر غیرعمدی که باعث می شود شدیدتر از حالت عادی واکنش نشان دهید پس:

محرک عاطفی یک واکنش شدید و احساسی به یک رفتار فعلی است که شما را به یاد چیزی دردناک از گذشته می اندازد

محرک ها را می توان در تجربیات دوران کودکی ردیابی کرد. به عنوان مثال، اگر غفلت والدین یا رها شدن را تجربه کرده اید، ممکن است پیش بینی کنید که همین اتفاق در رابطه کنونی شما هم رخ می دهد.

مثلن وقتی همسرتان دیر به خانه برمی گردد محرک و یادآور روزهایی است که شما ساعت ها در خانه تنها می ماندید و با احساس رهاشدگی و در تنهایی منتظر مادر و پدرتان می ماندید. پس واکنش امروز شما به همسرتان بیش از آن چیزی است که باید! با همسرتان قهر می کنید، او را به بی اخلاقی یا بی توجهی متهم می کنید و از او بابت این دیر آمدن فاصله می گیرید.

یا در جایی که هیچ انتقادی از شما وجود ندارد، شما انتقاد می شنوید. مثلن شما در کودکی و نوجوانی مدام تحت سرزنش و ایرادگیری پدر یا مادرتان بوده اید و حالا وقتی مادر شوهرتان درباره دستپخت شما نظری می دهد شما فکر می کنید منظورش این است که می خواهد از شما ایراد بگیرد.

گذشته ما چگونه بر روابط ما تأثیر می گذارد؟

هر رابطه ای که تا به حال داشته اید، بر نحوه رفتار شما با دیگران و واکنش شما به موقعیت های خاص در آینده تأثیر می گذارد. خواه از آن آگاه باشید یا نه.

هر فردی چمدانی از گذشته در روان خود حمل می کند. محرک های عاطفی از سنگین ترین چیزهایی است که افراد در چمدان خود حمل می کنند.

در یک رابطه سازنده، هر دو شریک عاطفی به جای اینکه بگذارند این محرک ها بین آنها فاصله ایجاد کند، می توانند آن چمدان را با هم باز کنند، راه های بیشتری برای مقابله با آن ها یاد بگیرند و حتی آن ها را درمان کنند.

رایج ترین محرک‌ عاطفی

اگرچه تجربیات هر فرد منحصربه‌فرد است، اما موضوعات مشترکی وجود دارد. هنگامی که بتوانید محرک های احساسی خود را بشناسید، آنها کمتر دلهره آور می شوند.

• دیر حاضر شدن یا دیر رسیدن به قرارها
• دیر جواب دادن یا جواب ندادن به پیامک یا تماس های تلفنی
• برقراری روابط دوستانه و پر توجه با جنس مخالف
• فراموش کردن چیزی یا تاریخی مهم
• انتقاد از اعضای خانواده
• سالگرد فوت یا سایر تاریخ های از دست دادگی و تروما
• صداها، مناظر، بوها یا مزه های خاص مربوط به تروما
• صداهای بلند یا فریاد زدن
• دعوای دیگران
• توجیه ها و بحث و استدلال های دروغین
• مورد تمسخر یا قضاوت قرار گرفتن
• تنها بودن
• طرد شدن، نادیده گرفته شدن
• شکست در رابطه
• خشونت در اخبار یا فیلم
• آزار جنسی یا لمس ناخواسته
• بیماری یا آسیب جسمی
• حرف زدن یا تعریف از همسر یا پارتنر قبلی

سایر محرک های عاطفی  در روابط عاشقانه

مسائل مربوط به بی اعتمادی:

اگر در گذشته به شما خیانت کرده اند، به شما دروغ گفته اند، به شما تجاوز شده یا نادیده گرفته شده اید، اگر در روابط گذشته با شما بدرفتاری شده است، ممکن است آن را به آدم ها و روابط آینده خود تعمیم دهید و فکر کنید که آنها نیز می خواهند با شما بدرفتاری کنند و این می تواند باعث شود قبل از اینکه آن ها واقعن کار اشتباهی انجام دهند، آنها را تهدید ببینید و مجازات کنید.

• مسائل مربوط به عشق و محبت:

اگر در گذشته در مدل برقراری رابطه جنسی، شیوه محبت ورزی، شیوه رعایت حریم شخصی شما، نحوه وقت گذرانی با کیفیت یا بی کیفیت، بعضی کلمات یا اعمال عاشقانه حس نارضایتی و آسیب دیدگی را تجربه کرده باشید همگی می توانند باعث واکنش عاطفی منفی در رابطه های بعدی شما شوند. بدون اینکه طرف مقابل شما دلیلش را درک کند.

• مسائل مربوط به خانواده و دوستان:

اگر شما یا شریک زندگیتان با برخی از اعضای خانواده یا دوستانتان مشکل داشته باشید، بعید نیست که تعطیلات، مهمانی ها و سایر دورهمی هایتان به یک محرک عاطفی تبدیل شوند.

چگونه یک محرک را شناسایی کنیم؟

اولین سرنخ برای اینکه متوجه شوید با یک محرک سروکار دارید، میزان و شدت واکنش شماست. وقتی واکنش شما با موقعیت مطابقت ندارد، احتمالاً تحریک شده اید. به عنوان مثال، شریک زندگی شما دیر می کند یا به پیامک های شما پاسخ نمی دهد. شما فرض می کنید که او در حال خیانت به شماست و بعد هم شما را ترک خواهد کرد. این یک واکنش بیش از حد است. اما منشا این واکنش ترس است. ترسی که به گذشته و مثلن خیانت پارتنر قبلی، یا خیانت پدرتان به مادرتان مربوط می شود.

چند نمونه دیگر:

• رئیس شما از گزارشی که ارایه داده اید انتقاد می کند اما شما این را یک حمله شخصی به خودتان تلقی می کنید.
• همسرتان حواسش پرت به نظر می رسد و شما فکر می کنید که او اصلن به شما اهمیتی نمی دهد.

بنابراین فرض و برداشت منفی شما در مورد آنچه اتفاق می‌افتد، باعث ناراحتی شما می‌شود، نه آنچه که واقعاً اتفاق می‌افتد.

مدیریت محرک های عاطفی :

. برای غلبه بر محرک‌های عاطفی‌تان، مهمترین ابزار خودمراقبتی است. از این لینک می توانید کاربرگ های خودمراقبتی را دانلود نمایید

زمانی که محرک اتفاق می افتد، وقت آن نیست که شریک عاطفی خود را متقاعد کنید که به شما صدمه زده است یا از خود دفاع کنید، جدا شدن از آن موقعیت برای آرام شدن و کنترل واکنش هایتان بهترین گزینه است. پس به جای درگیر شدن مجدد در بحث و دعوا، بین واکنش و موقعیت، فاصله ایجاد کنید تا بتوانید به شیوه‌ای سالم‌تر پاسخ دهید.

هنگامی که از محرک های خود آگاه شدید، می توانید اقدامات لازم را برای اجتناب از آنها انجام دهید مثلن:

• روی تنفس عمیق، آرام کردن بدن و حفظ آرامش تان تمرکز کنید

از لینک زیر می توانید تمرین هایی برای آرام سازی را دانلود نمایید

https://www.youtube.com/watch?v=SqVMLxCKy4o :

• برای جلوگیری از بحث و درگیری به همسرتان بگویید که به زمان نیاز دارید.
• احساسات شما معتبر هستند پس آنها را بپذیرید و سعی کنید دلایل بوجود آمدنشان را بررسی کنید. این که چه کسی یا چه چیزی در گذشته باعث این احساس و واکنش شدید شما شده است؟ آیا واکنش امروز شما ناموجه است یا موجه؟ آیا شریک زندگی شما همان رفتارهایی را تکرار می کند که در گذشته باعث شده شما احساس ناامنی یا دوست داشته نشدن یا طرد شدگی داشته باشید؟
• بهترین ویژگی های رابطه خود و همسرتان را به یاد آورید. بیشتر محرک‌های عاطفی زمانی اتفاق می‌افتند که اتفاق کوچکی افتاده است و در واقعیت هیچ تهدید واقعی وجود ندارد. توجه به ویژگی های مثبت می تواند به شما کمک کند تشخیص دهید و به یاد آورید که نیازی به احساس ناامنی نیست.
• با شریک زندگی خود صحبت کنید و به او بگویید چه چیزهایی شما را تحریک می کند و به چه دلیل. وقتی که او از احساسات شما آگاه شود، می تواند مراقبت کند تا شما بیشتر احساس امنیت کنید و از بحث و تنش اضافی در رابطه جلوگیری کنید.
• در طول روز به خلق و خوی خودتان توجه داشته باشید و هر زمان که احساس منفی داشتید آن را یادداشت کنید. می‌توانید اتفاقات رخ داده در طول روز را مرور کنید و سعی کنید محرک‌هایی را که باعث ناراحتی شما شده‌اند، مشخص کنید.
• در ذهن، فیلم زندگی تان را آن قدر به عقب برگردانید تا به اتفاق یا حادثه ای برسید که از دوران کودکی یا به طور کلی گذشته ی خود به یاد می آورید (نه در این رابطه) که در آن به همین شیوه تحریک شده اید یا برخی از همین احساسات را داشته اید. داستان آن حادثه را بگویید، چگونه اتفاق افتاد؟ چه احساسی داشتید؟ به شریک زندگی‌تان بگویید دفعه بعد که چنین اتفاقی رخ می‌دهد دوست دارید چه کار کند تا اوضاع را بهتر کند؟
• شما هم با همدلی به داستان همسرتان گوش دهید و محرک های عاطفی فعال ساز  او را بشناسید.

البته که پی بردن به آنچه در درون مان اتفاق می افتد دشوار است چون طی کردن این مسیر و پیدا کردن جواب این سوالات نیاز به درون نگری و انرژی روانی _عاطفی زیادی دارد و از طرف دیگر حرف زدن و توضیح دادن درباره زخم ها و تجربیات عمیق شخصی برای شریک زندگی، باعث احساس ترس و آسیب پذیری زیادی می شود. اما به خاطر داشته باشید که این تمرین و خودشناسی می تواند برای رابطه شما مفید و گاه نجات بخش باشد.

محرک ها برای جلب توجه شما و سوق دادن تان به درمان مسائل حل نشده از گذشته ذخیره شده و باقی مانده اند.

وقتی شما و شریک زندگی تان بتوانید احساساتی را که در زمان حال در درون شما ایجاد شده با تجربیات گذشته خود مرتبط ببینید،  آنچه را که واقعا در ذهن هر کدامتان می گذرد را بهتر درک می کنید و از شریک زندگی تان هم انتظار ندارید که تمام تقصیرها را بپذیرد. این درک بسیار ارزشمند است زیرا کمک می کند در رابطه و با یکدیگر رشد کنید. وقتی داستان های پشت محرک های شریک زندگی خود را می شناسید، درک می کنید که رفتارهای تهاجمی یا تدافعی و ناگهانی او در بحث هایتان از کجا نشات می گیرند. با این آگاهی، می توانید تشخیص دهید که از کدام رفتارها اجتناب کنید، تا به طور ناخودآگاه به هم آسیب نزنید. و مهم تر اینکه در هنگام بروز اختلاف، یاد می گیرید که مکالمات سازنده تری داشته باشید و با استفاده از ابزارهای موثر و مورد پسند شریک عاطفی تان در این شرایط خاص، بیشتر از همیشه به هم نزدیک شوید. اما در هر حال به یاد داشته باشید که مسئولیت ترمیم و شفای تروماهای گذشته با خود شماست. کمک گرفتن از یک درمانگر طی این مسیر را آسان تر و تسریع می کند.

از لینک زیر می توانید کاربرگ شناسایی محرک های عاطفی فعال ساز را دانلود نمایید

نویسنده: نوشین غریب دوست، روان درمانگر و مشاور خانواده (CCC)

منابع:

https://relationshipsuite.com/

https://www.abcsw.org/

https://www.gottman.com/

https://www.counselingrecovery.com

https://psychcentral.com/